Wijken Algemeen

Samen met de wijken
De Arnhemse wijkaanpak is succesvol gebleken, zo is geconcludeerd in het evaluatierapport uit 2021. In de verschillende wijken zijn stevige netwerken opgebouwd. Jaarlijks zijn met inbreng van inwoners en professionals acht wijkprogramma's tot stand gekomen. Vanuit de opgaven en behoeften is een vertaling gemaakt naar thema's die in meerdere gebieden spelen. Resultaat hiervan zijn acht stadsbrede thema's. De sturing vanuit de gemeente verloopt voor deze acht thema's via drie pijlers van leefbaarheid: sociale domein, fysiek domein en veiligheid.

Voor elk wijkprogramma is deze begroting opgebouwd uit de stadsbrede thema's die in de betreffende wijk van toepassing zijn. Aan deze thema's zijn de inspanningen per gebied geformuleerd. We onderzoeken of een eenvoudigere wijze van het begroten van de wijkprogramma's een optie is.

Betekenis stadsbrede thema's

• Meedoen: Inwoners zijn financieel en sociaal zelfredzaam.
• Kansengelijkheid: Iedere inwoner heeft gelijke kansen.
• Gezondheid: Inwoners kunnen voldoende bewegen en worden geholpen bij het creëren van een gezond levenspatroon.
• Openbare ruimte: De openbare ruimte is schoon, heel en veilig en nodigt uit tot gebruik door de inwoners. In samenwerking met bewoners wordt gewerkt aan de vergroening van de wijken.
• Duurzaamheid: De stad is beschermd tegen hitte, regenoverlast en is energieneutraal.
• Wonen: Inwoners hebben een veilig onderdak, wonen prettig in een huis, een buurt en een wijk die bij hen past.
• Wijkeconomie: De bedrijven in de wijk krijgen ondersteuning die zij nodig hebben.
• Veiligheid: Inwoners voelen zich prettig en veilig in Arnhem, binnenshuis en buitenshuis. Deze veiligheid zorgt voor ontspanning en vrijheid en laat inwoners onbelemmerd maatschappelijk deelnemen.

De reden om wijkgericht en gebiedsgericht te werken is helder: hierdoor krijgt iedere wijk of gebied de focus, aandacht en behoeften die nodig zijn op basis van het eigen gebieds-DNA. Daarbij is het voortdurend zoeken naar de balans tussen collectieve oplossingen en maatwerk. In het recent gesloten coalitieakkoord is duidelijk gemaakt dat gestreefd wordt naar levendige wijken waarin mensen van verschillende achtergronden en inkomens de mogelijkheid hebben met elkaar samen te leven. Om dat te bereiken moet onder andere actief gestuurd worden op het divers maken van het woningaanbod in de verschillende wijken. Elke Arnhemmer moet volop kansen krijgen om zijn of haar ambities waar te maken, ook als je start met een achterstand.

De gemeente als gebiedsgerichte organisatie
De Arnhemse gebiedsgerichte aanpak onder de naam Van Wijken Weten is in 2021 geëvalueerd. Uit de evaluatie blijkt dat het goed gelukt is om bewoners en belanghebbenden in onze wijken daadwerkelijk meer invloed te geven. De gemeente wordt meer dan voorheen het geval was als nabij ervaren. Met de gebiedsgerichte aanpak geven we niet alleen bewoners meer invloed op hun directe leefomgeving, maar zijn we als gemeente ook effectiever in het maken van de goede keuzes in de uitvoering. De wijken van Arnhem zijn hiervoor geclusterd in acht gebieden die elk een eigen wijkprogramma hebben. De teams Leefomgeving (TLO’s) vormen de schakel tussen het stedelijk bestuur en het wijkbestuur: zij halen de agenda’s op bij inwoners en andere stakeholders en vertalen deze naar wijkprogramma’s, daarbij rekening houdend met de stedelijke programma’s en de consequenties voor de wijken.   

Hoewel de evaluatie kritisch is op onderdelen is een duidelijke conclusie dat we vooral door moeten gaan met de gebiedsgerichte aanpak. De grote opgaven van de komende jaren (klimaat, wonen, energietransitie, vluchtelingenopvang etc.) maken dat juist nu draagvlak en communicatie met inwoners van belang zijn. Veel veranderingen beginnen van onderaf en starten bij goede ideeën van inwoners. De gebiedsgerichte aanpak en bijbehorende gebiedsgerichte structuur dragen hier aan bij.  

De basis van het gebiedsgericht werken is niets anders dan vraagstukken en ontwikkelingen integraal oppakken, van buiten naar binnen en afgestemd op het DNA van het desbetreffende gebied. Wil je deze uitgangspunten als leidend principe hanteren binnen de organisatie, dan zul je moeten investeren in medewerkers die op deze wijze hun werk uitvoeren. Dat kan door ze hiervoor trainingen en opleidingen aan te bieden, maar ook door in het selectiebeleid rondom nieuwe medewerkers hier aandacht voor te vragen. Daarnaast is ‘goed voorbeeld gedrag’ nodig richting maatschappelijke partners, bewoners en ondernemers. Ook is het voeren van inwonersparticipatie bij (beleids)processen hierbij van wezenlijk belang. Hiervoor is het actieplan ‘Samenwerken aan Arnhem’  opgesteld. Tenslotte wordt ook samen met maatschappelijke partners en bewoners gekeken op welke wijze bewoners goed ondersteund kunnen worden bij maatschappelijke (bewoners-)initiatieven.

Gekoppelde thema's: alle acht thema's.

Leefbare wijken
In sommige wijken staat de leefbaarheid meer onder druk dan in andere wijken. Deze wijken hebben extra aandacht nodig. Op plekken waar dit speelt, ontwikkelen we samen met bewoners en professionals een aanpak.
De afgelopen jaren is een start gemaakt met de Arnhem-Oost aanpak, in de wijken Geitenkamp, Klarendal, Presikhaaf, het Arnhemse Broek en Malburgen. Dit is nodig, aangezien de urgentie in deze wijken als het gaat om verbetering van leefbaarheid en veiligheid alleen maar groter wordt.  Deze wijken hebben een meer doelgerichte en samenhangende aanpak nodig dan dat ze voorheen kregen. We zetten deze aanpak voort en committeren ons meerjarig aan deze Arnhem-Oost aanpak, die alleen kan slagen met structurele aandacht en inzet. Het meerjarige commitment wordt onderkend en uitgedragen door gemeente, provincie en het Rijk. We voeren de aanpak uit met concrete uitvoeringsagenda’s met daarin plannen op de verschillende deelgebieden die integraal worden uitgewerkt. Uiteraard investeren we hier als gemeente fors in. Dat doen we door een fonds in te stellen van € 5 miljoen en door jaarlijks € 1,5 miljoen beschikbaar te stellen. De lessen die we trekken uit de aanpak in Arnhem-Oost gaan we, waar mogelijk, toepassen in de rest van de stad.

Gekoppelde thema's: meedoen, kansengelijkheid, gezondheid, openbare ruimte, duurzaamheid, wonen en veiligheid.

Ontmoeten en verbinden
In Arnhem bestaan al allerlei initiatieven in de wijken waarbij mensen elkaar kunnen ontmoeten. 'Ontmoeten' levert een bijdrage aan het tegengaan van sociaal isolement en aan vergroting van zelfstandigheid van Arnhemmers. Om dit te realiseren zijn voldoende voorzieningen in de wijk nodig. In vrijwel alle wijkprogramma's is ontmoeten benoemd als speerpunt. Ook in de opdrachten aan welzijnsorganisaties komt het thema herhaaldelijk terug. Om de accommodaties voor ontmoeting in de wijk op peil te houden is jaarlijks een bedrag van € 100.000 extra vrijgemaakt.

Bewonersondersteuning
Arnhem wil graag dat wijkbewoners betrokken zijn bij hun wijk, dat  ze zich hiervoor inzetten en verantwoordelijk voelen. Ondersteuning van bewoners is dan belangrijk. Bewonersondersteuners (soms bij ons ook opbouwwerkers of participatiemedewerkers genoemd) verbinden en ondersteunen individuele en groepen bewoners bij een actieve deelname aan het vormgeven van hun eigen buurt of wijk. Het kan gaan om het ondersteunen van hele concrete buurtinitiatieven, om ondersteuning van buurthuizen, maar ook om ondersteuning op het terrein van wonen, welzijn, sport, cultuur, duurzaamheid, energie en veiligheid in de wijk. Bewonersondersteuning zetten we de komende jaren dan ook verder voort en hiervoor is jaarlijks € 500.000 beschikbaar.

Gekoppelde thema's: meedoen, kansengelijkheid en openbare ruimte.

Netwerken en infrastructuur
Iedere Arnhemse wijk heeft netwerken en een (sociale) infrastructuur die passen bij de wijk en haar inwoners. In de ene wijk betekent dit dat diverse bewonersgroepen en -initiatieven elkaar weten te vinden, samenwerken en kennis delen. In een andere wijk wordt meer ingezet op een ketenaanpak van diverse maatschappelijke organisaties en op vrijwilligersinzet. De gemeente heeft hierin een stimulerende en faciliterende rol. Ook stellen de teams Leefomgeving als opdrachtgever en subsidieverstrekker voorwaarden aan onderlinge samenwerking en samenhang in het aanbod. Netwerken worden versterkt in de wijken langs de pijlers sociaal, fysiek en veiligheid.

Gekoppelde thema's: alle acht thema's.

Invloed en betrokkenheid van bewoners

Inwoners hebben invloed op hun leefomgeving en wat daar gebeurt. Inwoners krijgen en nemen ruimte in om zelf initiatieven in en voor hun wijk te organiseren. Ze kunnen daarbij indien nodig rekenen op advies en ondersteuning vanuit de gemeente. Beschikbare (openbare) data en kennis worden gedeeld, zodat bewoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties daar gebruik van kunnen maken. Gemeentelijk beleid komt tot stand in samenspraak met inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties. We verbinden (groepen) bewoners en partijen in de wijk aan elkaar. Door in alle acht gebieden met een wijkprogramma te werken, waarin het bewonersperspectief en het perspectief van professionals en partners in de wijk is ingebracht, worden thema's aangepakt die aandacht vragen. Burgerparticipatie is verankerd in gemeentelijke processen en projecten waarbij inwoners op verschillende manieren worden betrokken. En met het wijkgericht werken wordt de mogelijkheid geboden met inwoners zaken slimmer en anders aan te pakken.

Gekoppelde thema's: alle acht thema's.

Het college gaat op basis van de evaluatie van de wijkaanpak uit 2021, de Rekenkamerbrief over Van Wijken Weten en de wensen van de raad aan de slag met het doorontwikkelen van de wijk- en gebiedsgerichte aanpak om te komen tot leefbare wijken. De aanpak wordt aangepast om zo nog beter en met meer impact te kunnen werken in de wijken. Onderwerpen als het verbeteren van de financiële sturing, het sturen op maatschappelijk vastgoed en het effectiever inzetten van wijkprogramma’s komen hierbij aan bod.

Om achteruitgang in wijken tijdig te kunnen signaleren en dus tijdig op ontwikkelingen in te springen, is behoefte aan continue monitoring van alle Arnhemse wijken als uitvloeisel van de motie ‘Voorkomen stadsvernieuwing 4.0’. De monitor is in 2022 uitgevoerd in alle Arnhemse wijken. Dit betekent concreet dat we niet alleen kijken naar de genoemde preventiewijken maar dat we alle wijken in Arnhem betrekken. Achteruitgang meten werkt alleen maar als we ook trends kunnen signaleren. Op het terrein van veiligheid werken we momenteel bijvoorbeeld met een specifiek dashboard om gegevens over overlast te monitoren.

We werken verder aan een set interventies die stadsbreed inzetbaar zijn, waarbij de vorm en uitvoering kan verschillen, omdat per buurt wordt gedaan wat nodig en passend is. Naast de aanpak van bestaande problemen willen we ook voorkomen dat de kwetsbaarheid van wijken en bewoners toeneemt. Daarom wordt er ingezet op kansengelijkheid, preventie en het doorbreken van generatiepatronen bij sociale problematiek. Met het programma Kansrijk Opgroeien wordt het perspectief van kinderen en jongeren (0-27 jaar) vergroot en wordt de sociale omgeving van deze kinderen en jongeren versterkt (onder andere ouders en verzorgers). Dit doen we vanuit de gedachte 'It takes a village to raise a child'.

Een belangrijke inspanning is het bevorderen van het effectief gebruik van maatschappelijk vastgoed en het kwalitatief goede beheer van buurthuizen en MFC's. Samen met de samenwerkende buurthuizen is een visie ontwikkeld op buurthuizen en is onderzocht hoe het beheer van buurthuizen en MFC's kan worden verbeterd. Een ander belangrijk punt is de ondersteuning van initiatieven en draagkracht in de wijken voor programmering en de inzet van vrijwilligers. De ambitie is om de komende jaren een adequate, kwalitatieve spreiding van ontmoetingslocaties in de wijken te realiseren. Het aanbod aan accommodaties voor ontmoeting en activiteiten in de wijk moet matchen met de vraag vanuit de wijk. Het gaat dan om buurthuizen en MFC's, maar ook om mogelijkheden voor ontmoeting in de publieke ruimte, onder andere in combinatie met sport en bewegen en particuliere locaties zoals cafés en (sport)verenigingen. Hiervoor maken we een beleidsplan integraal accommodatiebeleid.

Op basis van de in 2022 uitgevoerde monitor Leefbare Wijken (raadsbrief 1 juni 2021, zaaknummer : 575517) gaan we veranderingen volgen in de wijken in Arnhem. Op buurt- en wijkniveau is soms meer verdieping nodig om de effecten van de aanpak goed inzichtelijk te maken. Op basis van de uitkomsten van de nieuwe monitor gaan we vooralsnog in alle preventiewijken nieuwe wijkgesprekken voeren. Deze gesprekken stemmen we door middel van een goede agenda af met lopende trajecten in de wijk. Daar waar grote fysieke projecten lopen proberen we dubbelingen te voorkomen. De uitkomsten van de monitor en de wijkgesprekken gebruiken we voor het geven van inhoud aan de wijkprogrammering.