Financiering

Bij de eigen gemeentelijke financieringsbehoefte gaat het om de financiering van de investeringen van de gemeente Arnhem, de overgedragen investeringen aan geprivatiseerde onderdelen van de gemeente en de exploitatie van lasten en baten. Bij de investeringen moet naast de reguliere financieringen van de gemeentelijke taken worden gedacht aan grote stedelijke projecten, zoals Arnhem Centraal, stadsvernieuwing in de binnenstad, grondexploitatie en onderhoud in de infrastructurele sfeer. Als ‘inkoop’ van geld (de funding) wordt gebruik gemaakt van de volgende financieringsmiddelen (stand per 31-12-2023):

•   de kapitaalmarkt voor langlopende financieringsmiddelen: € 592,9 miljoen. Het betreft hier de leningenportefeuille opgenomen gelden (O/G);
•   de geldmarkt voor kortlopende financiering (< 1 jaar): Naar verwachting zal per ultimo 2023 aan kortlopende financiering maximaal € 61 miljoen nodig zijn voor investeringen en projecten. Dit valt binnen de kasgeldlimiet en draagt eraan bij dat de gemeente gefinancierd wordt tegen lage lasten;
•   de binnen Arnhem beschikbare reserves en voorzieningen met een volume van € 240,4 miljoen.

Binnen de gemeente wordt voor de financiering een omslagrente van 1,4% in rekening gebracht bij de investeringen en de projecten.

De portefeuille door de financieringsfunctie uitgezette gelden (U/G), heeft per 31-12-2023 een volume van € 22,7 miljoen. Het betreft hier leningen aan instellingen en verzelfstandigde organisatie-onderdelen.
Hieronder vallen niet de verstrekte leningen in het kader van de inkomensondersteuning.

De verwachting van veel analisten en wetenschappers dat de economie in de loop van 2021 weer zou aantrekken en zich herstellen is uitgekomen. Het versneld op gang komen van de economie heeft geleid tot grote logistieke knelpunten doordat China nog lange tijd op slot bleef (waar veel zeecontainers stonden opgeslagen). Daarnaast heeft de afgeschaalde productie van computerchips de nieuwe, grote vraag niet kunnen bijbenen met als gevolg grote tekorten op verschillende plaatsen in de ketens van levering van duurzame goederen.
Tel daarbij op dat de prijzen voor energie sinds najaar 2021 fors zijn opgelopen en een voedingsbodem voor inflatie is gelegd. Deze inflatie heeft in eerste instantie niet geleid tot een oplopende rente. De reactie van de centrale banken (bijvoorbeeld FED in Amerika en de ECB in Europa) om de inflatie te beteugelen heeft wel aanleiding gegeven tot een oplopende rente. Waar tot en met 2021 de centrale banken bleven vasthouden aan het opkoopprogramma van staatsobligaties (de zogeheten kwantitatieve verruiming) om de opbloeiende economie niet te snel te confronteren met een hogere rente (want minder kapitaal beschikbaar) is die angst in 2022 overboord gezet. De sterke groei van de economie wordt geacht een hogere rente wel te kunnen dragen.
De lage rente, waar de gemeente de afgelopen jaren aan gewend is geraakt, bestaat niet meer. De rente beweegt zich nu op niveaus van vijf jaar geleden (wat historisch gezien nog steeds erg laag is). Het is op dit moment nog niet duidelijk of de rente verder gaat stijgen, zich stabiliseert op het huidige niveau of toch weer gaat dalen.

De financiering van de sociale woningbouw vindt bijna volledig plaats door leningen door corporaties, die geborgd worden door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Dit landelijke fonds fungeert als waarborg ten aanzien van risico’s van wanbetaling en vervult daarmee de garantstellende rol die gemeenten van oudsher hadden. Het WSW kan bij gemeenten en het Rijk aankloppen wanneer de eigen borgingscapaciteit niet meer toereikend is (wat nog nooit is gebeurd). Daarvoor heeft ook de gemeente Arnhem een achtervangovereenkomst met het WSW gesloten. Het bestaan van het WSW samen met ontwikkelingen op het gebied van schaalvergroting en regionalisering van de woningcorporaties verklaart waarom de rol van de gemeente op het terrein van de financiering van woningbouw de afgelopen jaren kleiner is geworden en nu zo goed als uitgespeeld is. In 2023 heeft de gemeente nog maar één lening van minder dan € 8.000 aan de woningcorporatie Omnia Wonen op de balans.

Bij de financiering van aan de gemeente gelieerde instellingen gaat het om activiteiten die nauw grenzen aan het beleid van de gemeente Arnhem. Het gaat hier vooral om instellingen in de sectoren zorg, sport en cultuur. Ook bij deze financiering wordt de laatste jaren een terughoudend beleid gevoerd.
Bij de directe (eigen) financiering van de activiteiten van de instellingen heeft de gemeente Arnhem een gericht toezicht op het reilen en zeilen van de betreffende instellingen. Door aan de te verstrekken leningen waarborgen te verbinden kan bij calamiteiten direct worden gereageerd (voorbeeld: executie bij recht van eerste hypotheek).
Tevens bestaan er bij de sectoren zorg en sport waarborgfondsen. Met borgstelling door deze waarborgfondsen kunnen instellingen bij banken een lagere rente bedingen en hoeft de gemeente zelf geen lening te verstrekken. De stichting waarborgfonds voor de sport (SWS) garandeert maximaal de helft van de lening en eist een garantie van de gemeente voor het resterende deel van de lening.
Bij de financiering van instellingen (door leningen of garantstellingen) gaat de hiervoor gememoreerde gestegen rente een rol spelen. Net als de gemeente zijn ook veel verenigingen en stichtingen gewend geraakt aan de lage rente van de afgelopen jaren. De polsstok reikt momenteel minder ver en daarmee moet rekening worden gehouden.